نقش غربالگری در تشخیص زودهنگام سرطان

غربالگری به معنای انجام آزمایش برای شناسایی سرطان یا سایر بیماری ها در افرادی است که هیچ علامتی از آن ندارند. برخی از تست های غربالگری قادر به شناسایی سرطان در مراحل اولیه هستند. در چنین شرایطی می توان قبل از پیشرفت بیماری توده را جراحی و خارج کرد. سایر تست های غربالگری در صورتیکه به صورت منظم انجام می شوند به تشخیص اولیه سرطان یعنی زمانیکه کوچک است، پخش نشده و درمان آن راحت تر است کمک می کنند.
به طور کلی، در تمام تست های غربالگری نکته ی بسیار مهم سنجش مزایا نسبت به خطرات آن است. از جمله این خطرات اضطراب، درد، خونریزی و … هستند. همچنین، غربالگری یک آزمایش بی عیب و نقص نیست.
تفسیر نتایج آزمایش‌های سرطان نیاز به‌دقت و تخصص دارد. یک نتیجه مثبت به این معنا نیست که فرد قطعاً سرطان دارد، بلکه نشان‌دهنده نیاز به انجام بررسی‌های بیشتر برای تأیید تشخیص است. نتایج ممکن است به دلایل مختلفی از جمله خطای آزمایشگاهی، عوامل خارجی یا وجود بیماری‌های دیگر نادرست باشد، بنابراین بررسی‌های تکمیلی ضروری است. از سوی دیگر، نتیجه منفی به معنای عدم وجود سرطان نیست. در برخی موارد، سرطان ممکن است در مراحل ابتدایی باشد و نتایج آزمایش نتوانند آن را به‌درستی نشان دهند. به همین دلیل، پزشکان بر اساس وضعیت سلامت عمومی فرد و عوامل خطرساز، ممکن است پیشنهاد دهند آزمایش‌ها در بازه‌های زمانی معین تکرار شوند.

طبق جدیدترین گایدلاین ACS افراد بالغی که ریسک متوسطی برای ابتلا به سرطان دارند می بایست به طور منظم از نظر سرطان پستان،دهانه رحم، پروستات، ریه و روده غربالگری شوند. مطالعات زیادی در مورد اهمیت غربالگری در تشخیص زود هنگام سایر سرطان ها در حال انجام است.

غربالگری سرطان پستان
همه ی زنان مجاز به انجام ماموگرافی از 40 سالگی هستند. با این حال، به افرادی که از نظر سرطان پستان در گروه ریسک متوسط قرار دارند توصیه می شود از 45 سالگی ماموگرافی سالیانه انجام دهند. پس از 55 سالگی می توان ماموگرافی را هر دو سال یا سالیانه ادامه داد. غربالگری می بایست به صورت منظم حداقل تا 10 سال انجام شود.

غربالگری سرطان دهانه رحم (سرویکس)
همه ی زنان مجاز به انجام غربالگری سرطان دهانه رحم از 25 سالگی هستند. افرادی که 25 تا 65 ساله هستند می بایست هر 3 سال یک بار تست پاپ اسمیر یا هر 5 سال یک بار آزمایش HPV انجام دهند. پس از 65 سالگی، ادامه غربالگری در افرادی که نتایج آزمایشات غربالگری شان در 10 سال اخیر نرمال بوده است نیاز نیست.

غربالگری سرطان روده
به افرادی که ریسک متوسط ابتلا به سرطان روده دارند غربالگری سرطان روده را از 45 سالگی توصیه می شود. گاهی به کسانی که بر اساس سابقه پزشکی خانوادگی/ فردی از نظر سرطان روده پر خطر هستند توصیه می شود غربالگری را قبل از 45 سالگی، در فواصل کوتاه تر یا همراه با سایر تست های تکمیلی انجام دهند. به طور کلی، انواعی از تست ها مانند، کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی، آزمایش خون مخفی در مدفوع و … برای غربالگری سرطان روده قابل انجام هستند.

غربالگری سرطان ریه
غربالگری سرطان ریه به افرادی که در گروه پر خطر از نظر این سرطان قرار دارند توصیه می شود. سی تی اسکن سالیانه قفسه سینه با دوز پایین به کسانی که 50 تا 80 سال سن دارند، سیگاری هستند یا ترک کرده اند توصیه می شود.

غربالگری سرطان پروستات
تصمیم گری در مورد سن شروع غربالگری سرطان پروستات نسبت به سایر سرطان ها کمی چالش برانگیز است و با آزمایش خون،معاینه و سونوگرافی انجام می شود. غربالگری سرطان پروستات در همه مردان پس از 50 سالگی مجاز است. با این حال، افرادی که سابقه ابتلا به سرطان پروستات در پدر یا برادرشان قبل از 65 سالگی دارند، بهتر است غربالگری را از 45 سالگی آغاز کنند.

آزمایش‌های خون و تومور مارکرها
آزمایش‌های خون برای تشخیص و پایش انواع مختلف سرطان استفاده می‌شوند. یکی از کاربردهای اصلی این آزمایش‌ها، شناسایی تومور مارکرها است که پروتئین‌ها یا مواد دیگری هستند که توسط سلول‌های سرطانی تولید می‌شوند و می‌توانند در خون یا سایر مایعات بدن وجود داشته باشند. به‌عنوان‌مثال، تومور مارکر CEA در سرطان روده بزرگ و مارکر AFP در سرطان کبد استفاده می‌شود.
 تومور مارکرها نه‌تنها برای تشخیص سرطان بلکه برای پایش پیشرفت بیماری و بررسی اثربخشی درمان نیز مورداستفاده قرار می‌گیرند. افزایش یا کاهش سطح این مارکرها در خون می‌تواند نشان‌دهنده بازگشت بیماری یا پاسخ بیمار به درمان باشد.

**لازم بذکر است برنامه‌های غربالگری سرطان فقط برای‌یک نوع بیماری تنظیم میشوندکه بدون خطر زیاد جان افراد رااز بیماری نجات دهند.
برنامه غربالگری نیازمند آزمایشات کلی برای‌بررسی بیماری است آزمایشات باید طبق موارد زیر باشد:
• بگونه ای باشدکه هر نوع ناهنجاری و مورد مشکوک رادربدن تشخیص دهد.
• درصد خطای کمی داشته باشد
• برای سلامت مضر نباشد
• مقرون بصرفه باشد

تدوین: دکتر معین اکبرحیدری پزشک خانواده