تب دانگ (Dengue Fever) نوعی بیماری است که از طریق پشه منتقل می‌شود و بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان رخ می‌دهد. علائم این بیماری در اکثر مواقع خفیف هستند، ولی گاهی خیلی شدیدتر می‌شوند و عوارض خطرناکی هم دارند.
تب دانگ (Dengue Fever)
ویروس تب دانگ به اختصار:(DENV) عامل بیماری تب دانگ است. این ویروس دارای آران‌ای تک رشته‌ای با
قطبیت مثبت است و به جنس فلاوی ویروس‌ها در خانواده فلاوی ویریده تعلق دارد.
این بیماری با نام‌های
دیگری همچون «تب دنگی» و «تب استخوان شکن» هم شناخته می‌شود.
علت ایجاد تب دانگ
چهار ویروس وجود دارند
که باعث تب دانگ می‌شوند. همه آن‌ها توسط گونه‌ای از پشه‌ها معروف به آئدس منتشر
می شوند. این ویروس‌ها بین 100 تا 800 سال پیش از میمون‌ها به انسان رسیدند. اما
تا اواسط قرن بیستم بیماری دانگ همچنان یک بیماری بومی و مشکل جزئی طبقه بندی می
شد. این ویروس از آفریقا نشات گرفته است، با این حال امروزه در مناطق گرمسیری و
نیمه گرمسیری در سراسر جهان، به ویژه در نواحی پر جمعیت انسانی مانند آمریکای
مرکزی و جنوبی، مناطقی از آفریقا، جنوب شرقی و خاورمیانه در آسیا، کارائیب و
اقیانوس آرام شایع است. این بیماری اخیراً گسترش زیادی یافته است و ابتلا و تلفات
انسانی زیادی برجای گذاشته است.
بیماری دنگی ممکن است
در مناطق شهری و روستایی اتفاق بیفتد. اما تحقیقات منتشر شده در سال 2011 نشان می‌دهد
که شیوع آن در مناطق روستایی بیشتر است
اولین مورد ابتلا به تب
دانگی در ایران در سال ۱۳۹۸ در استان هرمزگان به ثبت رسید. ورود و تکثیر این پشه در ایران به
دلیل افزایش گرمایش جهانی و تغییرات آب و هوایی خصوصا بارندگی های سیل آسای اخیر و
همچنین افزایش سفر‌های بین‌المللی افزایش یافته است.
ویروس تب دانگ از انسان
بیمار به پشه منتقل شده و سپس از پشه آلوده به انسان های سالم منتقل می شود.
ویروس دنگی ۴ نوع متفاوت دارد. اگر فردی به یک نوع از ویروس‌ها
مبتلا شود، تا آخر عمر به آن نوع ویروس مصونیت دارد. اگر چه، در برابر سه گونه
دیگر فقط تا مدت محدودی مصونیت دارد. اگر بعدها به یکی از سه نوع دیگر این ویروس
مبتلا شود، ممکن است فرم شدیدتر بیماری را تجربه کند.
علائم تب دانگ خفیف
نزدیک به %۸۰ از بیماران مبتلا به ویروس دنگی (۸ از ۱۰ نفر) هیچ گونه نشانه‌ای نداشته یا نشانه‌های بسیار خفیفی (مانند
تب ملایم) دارند.فقط وضعیت %۵ از بیماران (۵ از ۱۰۰ نفر) وخیم می‌شود. برای تعداد بسیار کمی از این افراد بیماری
کشنده خواهد بود.نشانه‌ها ۳ تا ۱۴ روز بعد از ابتلا به ویروس دنگی نمایان می‌شوند. (اکثر مواقع
نشانه‌ها بین ۴ تا ۷ روز پس از عفونت آشکار می‌شوند.)
• تب ناگهانی و شدید(بالای
۴۰ درجه)
• سر دردهای شدید
• درد پشت چشم
• درد شدید مفصل و عضله
• خستگی
• حالت تهوع
• استفراغ
• بثورات پوستی (دو تا
پنج روز پس از شروع تب ظاهر می‌شود)
علائم معمولا پس از یک
تا دو هفته از بین می‌روند و بیماری خفیف به ندرت عوارض جدی یا کشنده‌ای در پی دارد.
علائم تب دانگ شدید (تب
هموراژیک)
• خونریزی از دهان، لثه
یا بینی
• آسیب به سیستم لنفاوی و
رگ‌های خونی
• خونریزی داخلی، که می‌تواند
منجر به استفراغ خونی و مدفوع تیره شود
• کاهش پلاکت خون
• لکه‌های خونی کوچک در
زیر پوست
• نبض ضعیف
اعتقاد بر این است که افراد
با سیستم ایمنی ضعیف و افرادی که برای بار دوم مبتلا می‌شوند، بیشتر در معرض خطر
ابتلا به تب خونریزی دهنده دانگ هستند. زنانی که در دوران بارداری به آن مبتلا می‌شوند،
ممکن است ویروس را در هنگام زایمان به نوزاد منتقل کنند.
سیر بالینی
نشانه‌های معمول تب
دنگی عبارتند از تبی که به‌طور ناگهانی آغاز می‌شود، سردرد (معمولاً پشت چشم‌ها)،
حساسیت پوستی و درد ماهیچه‌ها و مفاصل. نام مستعار این بیماری، «تب استخوان‌شکن»،
نشان‌دهنده شدت این درد است.تب دنگی در سه مرحله اتفاق می‌افتد: تب، وخامت،
بهبودی.در مرحله تب، شخص دچار تب شدید می‌شود. معمولاً تب بالای ۴۰ درجه سلسیوس (۱۰۴ درجه فارنهایت) است. هم چنین ممکن است شخص
دردهای عمومی و سردرد داشته باشد. مرحله تب اغلب بین ۲ تا ۷ روز ادامه می‌یابد.در روزهای اول و دوم بیماری، حساسیت به صورت
پوست گلگون (قرمز رنگ) نمایان می‌شود. با پیشرفت بیماری (روزهای ۴ تا ۷) حساسیت مشابه سرخک می‌شود.ممکن است دانه‌های
کوچک قرمز (پتشی) روی پوست نمایان شوند.
برخی افراد پس از برطرف
شدن تب شدید وارد مرحله وضعیت وخیم می‌شوند. وضعیت وخیم بین ۱ تا ۲ روز ادامه می‌یابد.در این مرحله ممکن است مایعات در ناحیه سینه و
شکم جمع شود. دلیل این پدیده خونریزی رگ‌های کوچک است.به همین دلیل اندام‌ها به‌طور
طبیعی کار نمی‌کنند. همچنین ممکن است شخص به شدت خونریزی کند (معمولاً از دستگاه
گوارش).کمتر از %۵ از افراد مبتلا به ویروس دنگی دچار شوک دستگاه
گوارش، سندروم شوک دنگی و تب هموراژیک دنگی می شوند.
احتمال پدیدار شدن
مشکلات جدی برای فردی که قبلاً به نوعی از دنگی مبتلا شده باشد (عفونت ثانویه)
بیشتر است.در مرحله بهبودی مایعی که از رگ‌ها خارج شده بود به جریان خون بازمی‌گردد.مرحله
بهبودی معمولاً ۲ تا ۳ هفته طول می‌کشد.
تشخیص تب دانگ
تشخیص این بیماری بر
مبنای شرح حال،سابقه مسافرت های اخیر،علایم بالینی و در صورت لزوم آزمایش خون جهت
بررسی ویروس یا آنتی بادی های موجود در خون می باشد.
درمان تب دانگ
هیچ درمان خاصی برای تب
دانگی وجود ندارد.
درمان بر اساس علائم
انجام می‌شود.
استراحت کافی، نوشیدن
مایعات فراوان و مصرف دارو‌های مسکن مانند استامینوفن می‌تواند به بهبود علائم کمک
کند.
بهتر است از مصرف
آسپرین،ژلوفن،نوافن،دیکلوفناک،مفنامیک اسید و … به دلیل افزایش ریسک خونریزی مخاطی
خودداری شود.
در موارد شدید، ممکن
است به بستری شدن در بیمارستان و تزریق مایعات وریدی نیاز باشد.
پیشگیری:
پیشگیری از گزش پشه‌ها
و کنترل جمعیت آن‌ها هنوز هم روش اصلی جلوگیری از شیوع تب دنگی است. بنابراین برای
محافظت فردی اقدامات زیر توصیه می شود:
• حتما از تهویه مطبوع
استفاده شود.
• حتی در داخل منزل هم از
مواد دافع پشه استفاده شود.
• هنگام بیرون رفتن از
پیراهن‌های آستین بلند و شلوارهای بلند که در جوراب‌ها فرو رفته‌اند، استفاده شود.
• اطمینان حاصل شود که
پنجره و درب ایمن و بدون سوراخ هستند. اگر تهویه هوای مناسبی وجود ندارد، حتما از
پشه بند استفاده شود.
• برای کاهش جمعیت پشه‌ها،
باید مکان‌هایی که در آن پشه‌ها تولید مثل می‌کنند از بین برده شود. این‌ها شامل
لاستیک‌های قدیمی، قوطی یا گلدان‌هایی هستند که باران را جمع می‌کنند. آب حمام
پرندگان و ظروف آب حیوانات خانگی به طور منظم تعویض شود.
• پرده‌های درب و پنجره
طوری قرار داده شود که از ورود پشه‌ها به داخل جلوگیری شود.
• صابون‌ها و عطرهای
بسیار معطر ممکن است پشه‌ها را به خود جلب کند، پس از رایحه‌های خیلی قوی استفاده
نشود.
• سعی شود در وقت سحر،
غروب و اوایل شب،حضور بیرون از منزل و در فضای باز کمتر شود
آب راکد یکی از مهم‌تری
بخش‌هایی است که به تولید مثل بیشتر پشه‌ها کمک می‌کند، در نتیجه برای کاهش خطر
تولید پشه در آب راکد می‌توان کارهای زیر را انجام داد:
• آب اضافی از صفحات
گلدان خارج شود.
• سطل‌های آبیاری
برگردانده و در زیر سقف نگهداری شود تا آب نتواند در آن‌ها جمع گردد.
• خاک گیاهان طوری در
گلدان قرار داده شود تا از تشکیل گودال‌ها در سطح آن جلوگیری بعمل آید.
• از تله‌های آبشار غیر
سوراخ دار استفاده نشود و شیرهای ضد پشه نصب گردد.
• آب گلدان‌ها هر روز عوض
شود و داخل آن‌ها شسته شود.
• از انسداد برگ‌ها
جلوگیری بعمل آید تا باعث راکد شدن آب نشوند.
• هنگام پیک نیک و برپایی
چادر، منطقه‌ای انتخاب شود که از آب راکد دور باشد.